Geschiedenis – balans van het Rijnactieprogramma (1986-2000)

De voorloper van het programma “Rijn 2020” was het “Rijnactieprogramma“, in 1987 door de ICBR in het leven geroepen als omvangrijk saneringsprogramma. Een jaar eerder was de Rijn vergiftigd als gevolg van een chemisch ongeval, wat leidde tot massale sterfte onder de vissen en het macrozoöbenthos van Bazel tot Koblenz.

Het Rijnactieprogramma liep tot 2000. Uit de balans die werd opgemaakt na de afronding is gebleken dat het programma zijn doelstellingen grotendeels heeft bereikt of zelfs heeft overtroffen.

1. De waterkwaliteit is er flink op vooruitgegaan, omdat er minder verontreinigd afvalwater op de Rijn wordt geloosd. Dit betekent concreet dat de puntlozingen van de meeste bijzonder dringend te verwijderen verontreinigende stoffen tussen 1985 en 2000 met 70 tot 100% zijn gedaald. Het aansluitingspercentage van gemeenten en bedrijven is gestegen van 85 naar 95%. Stikstof, dat onder andere vanuit landbouwgronden diffuus in de zijrivieren van de Rijn sijpelt en zodoende uiteindelijk de Noordzee vermest, blijft daarentegen voor problemen zorgen. Voor een aantal verontreinigende stoffen, bijv. bepaalde zware metalen en pesticiden, zijn de ambitieuze doelstellingen van de ICBR evenmin al bereikt.
2. Het aantal ongevallen met watergevaarlijke stoffen is duidelijk afgenomen, omdat de bedrijven langs de Rijn beter zijn gewapend tegen storingen. Ze hebben de aanbevelingen van de ICBR over de preventie van storingen en de veiligheid van installaties uitgevoerd.
3. De fauna in de Rijn is er bovenop. Alle in de Rijn gevangen vis, met uitzondering van de paling, kan weer worden gegeten. De visfauna die vroeger in de Rijn voorkwam is bijna weer compleet: er leven nu 63 soorten in de rivier, alleen de steur ontbreekt nog. Dankzij de aanleg van vispassages aan de stuwen in de rivier kunnen trekvissen, bijv. de zalm en de zeeforel, tegenwoordig van de Noordzee tot in de Duits-Franse Bovenrijn en een paar zijrivieren in de Elzas en het Zwarte Woud zwemmen om er te paaien. Bazel blijft voor de vissen evenwel nog onbereikbaar. De soortendiversiteit van het macrozoöbenthos, dit zijn bijv. slakken, schelpdieren en insecten, is gestegen; wel dient te worden gezegd dat weinig veeleisende dieren en exoten vaak de dienst uitmaken.